Wednesday, August 1, 2012

the Iliad in Irish

This blog contains the start of a modern and more literal translation of the Iliad into Irish.

keywords: Irish Iliad, Irish Ilias, the Iliad in Irish, the Ilias in Irish, the Trojan War, Achilles, Patroclus, Irish, Irish language, Gaelic, Irish Gaelic, Ireland

An tIliad i nGhaedhealg — an chéad chuid den Chéad Leabhar

(i stíl a scríobh/d'úsáid Seathrún Céitinn / written in the kind of Irish Seathrún Céitinn wrote in)


1 (Fearg,) loinne — inis, a Bhaindia! (an scéala, an loinne) Achuilléis mac Peléis.
μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος

2 Bhí mallacht air. Bhí sé cúis bróin do na Greugaigh;
οὐλομένην, ἣ μυρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε,

3 mórán do hanamacha i n-Ifreann chuir sé,
πολλὰς δ᾽ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν

4 (anamacha) laochraidhe, acht rinne sé fleadh de na corpaibh - do chúnna
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν

5 agus éin. Acht bhí toil Dé do choimhlíonadh . . .
οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή.

6 Cionnus a thionnsgain an choinbhliocht eatorra,
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε

7 (an) mac Aitréis, rí daoine, agus diadha Achuilléas?
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.

An tIlias i nGaeilge — an chéad chuid den Chéad Leabhar

(de réir an Chaighdeáin Oifigiúil / written in 'official standard' rather than dialectal Irish)


1 Cuthach — can, a Bhandia! (an cuthach) Achuilléuis mac Peléuis,
/kʊhəx/ /kan̪ˠ ə wan̪dʲiə/ /ən̪ˠ kʊhəx/ /axiːlʲeː.əʃ mˠak pɛlʲeː.əʃ/
μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος

2 (an fear) mallaithe. Bhí sé cúis bróin do na hAchai-igh;
/ən̪ˠ fʲaɾˠ/ /mˠaːl̪ˠəhə/ /vʲiː ʃeː kuːʃ bˠɾˠoːnʲ d̪ˠɔ n̪ˠə haxa.i.iː/
οὐλομένην, ἣ μυρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε,

3 mórán anamacha go hIfreann chuir sé,
/mˠoːɾˠaːn̪ˠ an̪ˠamˠaxə ɡɔ hɪfʲɾʲən̪ˠ xɪɾʲ ʃeː/
πολλὰς δ᾽ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν

4 (anamacha) gaiscíoch, ach rinne sé féasta as na coirp - do mhadraí
/an̪ˠamˠaxə/ /ɡaʃciːx/ /ax/ /ɾˠɪnʲə ʃeː fʲeːsˠt̪ˠə asˠ n̪ˠə kɛɾʲpʲ/ /d̪ˠɔ wad̪ˠɾˠə/
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν

5 agus (do) bhultúir. Ach bhí an toil Saeusa á comhlíonadh . . .
/aɡəsˠ/ /d̪ˠɔ/ /wʊl̪ˠt̪ˠuːɾʲ/ /ax vʲiː ən̪ˠ t̪ˠɛlʲ se.us.ə aː koː.lʲiːn̪ˠə(w)/
οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή.

6 Conas a thosaigh an troid eatarthu,
/kʊnˠəsˠ ə hɔsˠiː ən̪ˠ t̪ˠɾˠɛdʲ at̪ˠaːɾˠhə/
ἐξ οὗ δὴ τὰ πρῶτα διαστήτην ἐρίσαντε

7 (an) mac Aitréuis, rí daoine (na nAchaiach), agus diaga Achuilléus?
/ən̪ˠ/ /mˠak aːtʲɾʲeː.əʃ/ /ɾʲiː d̪ˠiːnʲə/ /n̪ˠə n̪ˠaxa.i.əx/ /ˈaɡəsˠ dʲiəɡə axiːlʲeː.əsˠ/
Ἀτρεΐδης τε ἄναξ ἀνδρῶν καὶ δῖος Ἀχιλλεύς.

Tuesday, July 31, 2012

An tIlias i nGaeilge — Gluais (3)

(de réir an Chaighdeáin Oifigiúil / written in 'official standard' rather than dialectal Irish, but with names rendered as close to the Greek as possible)


déithe:

Saeus (Ζεύς) : an taoiseach na nDéithe Oilimpeacha. Fuaimnigh: Sae-us /se.us/, /ze.us/. Tuiseal ginideach: Saeusa.

Héara (Ἥρα) : bandia Oilimpeach, céile agus deirfiúr (!) Saeusa. Tuiseal ginideach: Héara.

Léato (Λητώ) : an mháthair Apóllóin. Fuaimnigh: Lé-to /le.tɔ/. Tuiseal ginideach: Léato.

Apóllón (Ἀπόλλων) : an boghadóir (saighdeoir) Oilimpeach, mac Saeusa agus Léato. Fuaimnigh: A-poll-on /a.po.lɔn/. Tuiseal ginideach: Apóllóin.

Smuintéus (Σμινθεύς) = leasainm Apóllóin. Fuaimnigh: Sm-ín-té-us /smin.te.us/.

Áras (Ἄρης ) : dia grimeamhuil Oilimpeach. Tuiseal ginideach: Árais.

Aphróidíte (Ἀφροδίτη) : bandia álainn Oilimpeach. Tuiseal ginideach: Aphróidíte.

Ataene (Ἀθήνη / Ἀθηνᾶ) : bandia eagnaí (aithneach!) Oilimpeach. Tuiseal ginideach: Ataene.

An tIlias i nGaeilge — Gluais (2)

(de réir an Chaighdeáin Oifigiúil / written in 'official standard' rather than dialectal Irish, but with names rendered as close to the Greek as possible)


na Trói-igh

Ba an laoch Tróiach is tréine é Héactóir (Ἕκτωρ). Fuaimnigh é: /hek.tor/. Tuiseal ginideach: Héactóra.

Ba an t-athair Héactóra, agus an rí na dTróiach, é Priamos (Πρίαμος). Fuaimnigh: Prí-a-mós /pri.a.mos/. Tuiseal ginideach: Priamois.

Is cathair í an Tróia (Τροία). Fuaimnigh: Tró-ia /tro.i.a/, /troiə/. Tuiseal ginideach: Tróia. Tróiach (ainmneach uatha), Trói-igh (ainmneach iolra). (Τρώς, Τρῶες.)


daoine eile:

Ba sagart Apóllóin é Chrúsas (Χρύσης). Fuaimnigh: Chrús-é-s /xru.s.e.s/. Tuiseal ginideach: Chrúsais.

Ba cathair í Chrúsa. Ciallaíonn an logainm (Χρύση) “órga”, “tá sé ar dhath an óir”. Fuaimnigh: Chrús-é /xru.s.e/. Tuiseal ginideach: Chrúsa.

Ba cathair í Cuílla. Ciallaíonn an logainm (Κίλλα) “tá sé ar dhath an asail”. Fuaimnigh: C-íll-a /ki.la/. Tuiseal ginideach: Cuílla.

Is oileán é Ténéados (Τένεδος). Fuaimnigh: Té-né-dos /te.ne.dos/. Tuiseal ginideach: Ténéadois.

An tIlias i nGaeilge — Gluais

(de réir an Chaighdeáin Oifigiúil / written in 'official standard' rather than dialectal Irish, but with names rendered as close to the Greek as possible)


Is scéal an chogaidh é an tIlias (nó an tIliad; i nGréigis: Ἰλιάς), scéal an cuthaigh.

Bhí cuthach ar Achuilléus, bhí an cogadh ar an chathair Priamois, Tróia. . .


na hAchai-igh:

Ba an laoch Achaiach mó neart, agus an dlúthchara Patroclois, é Achuilléus. Ba thrú (fear mallaithe) eisean : ba ghearr a uain ar an saol. Ciallaíonn a ainm (Ἀχιλλεύς) “brón daoine”, fuaimnigh é Ách-ill-é-ús /ax.il.e.us/. Tuiseal ginideach: Achuilléuis.

Ba an t-athair Achuilléuis é Peléus (Πηλεύς). Fuaimnigh: Pel-é-us /pɛl.e.us/. Tuiseal ginideach: Peléuis.

Ba Patroclos (ciallaíonn a ainm, Πάτροκλος, “glóir an athar”) é an dlúthchara Achuilléuis. Fuaimnigh: Pat-róc-lós /pat.rok.(ə).los/. Tuiseal ginideach: Patroclois.

Agaiméamnón (ciallaíonn a ainm, Ἀγαμέμνων, “an-seasmhach”) : mac Aitréuis agus rí na nAchaiach. Fuaimnigh: Á-ga-mém-non /a.ɡa.mem.nɔn/. Tuiseal ginideach: Agaiméamnóin.

Ménéalaus (Μενέλαος; ciallaíonn na focail μένω “fanaim”, λαός “daoine”) : deartháir Agaiméamnóin agus an fear céile Héléne. Fuaimnigh: Mé-né-lá-ós /me.ne.la.os/. Tuiseal ginideach: Ménéalauis.

Aitréus (Ἀτρεύς) : an t-athair Agaiméamnóin agus Ménéalauis. Fuaimnigh: At-ré-us /at.re.us/. Tuiseal ginideach: Aitréuis. Ciallaíonn (de ghnáth, go háirithe) an abairt “(an) mac Aitréuis” Agaiméamnón.

Héléne (Ἑλένη) : an bhean chéile álainn Ménéalauis. Fuaimnigh: Héléne /he.le.nɛ/. Tuiseal ginideach: Héléne.

Ba tír í an Achaia (Ἀχαΐα) : an Ghréig. Fuaimnigh: Ach-a-ia /ax.a.i.a/, /ax.a.iə/. Achaiach (ainmneach uatha), Achai-igh (ainmneach iolra). (I nGréigis: Ἀχαιός, Ἀχαιοί.)

Ba í Argos (Ἄργος) cathair in Achaia. (Fuaimniú Gaelach: /aɾˠ.ə.ɡɔsˠ/.)